"(...)Dawnymi to laty, pan Spytko bogaty,
Co herb miał na tarczy Leliwa,
Zbudował tu miasto, z księżycem i gwiazdą,
A gwiazda to była szczęśliwa(...)"

tak literacko ujął fakt lokacji Tanowa przez Spycimira  herbu "Leliwa",   w oparciu  o przywilej nadany 7 marca 1330 roku przez  króla  Władysława Łokietka, doktor historii Stanisław Wróbel (znawca historii Tarnowa z dużym dorobkiem naukowym i pisarskim, wspaniały pedagog, harcmistrz - Komendant Hufca ZHP w 1957r, miłośnik gór) w  "Balladzie o herbie Tarnowa". Historia tarnowskiego grodu  sięga czasów piastowskich, co z dumą podkreślają jego mieszkańcy. Na Górze św. Marcina Tarnowscy - ówcześni właściciele Tarnowa - lokowali w XIV wieku swój zamek, z którego  do współczesnych czasów przetrwały tylko ruiny zaświadczające o dawnej jego świetności.

W notce poświęconej XVI Liceum Ogólnokształcącemu przywołałem wybitne tarnowskie postaci hetmana Jana Tarnowskiego i gen. Józefa Zachariasza Bema (tego bohatera dwóch narodów tarnowscy harcerze przyjęli za patrona swojego hufca). W tym miejscu chcę wspomnieć kolejnych wybitnych Tarnowian:   harcerza, poetę, filozofa  i publicystę Jerzego Brauna - autora popularnej pieśni "Płonie ognisko i szumią knieje",  harcerza Adama Ciołkosza - żołnierza, publicystę, posła, przywódcę PPS w kraju i na emigracji,   harcerkę Stanisławę Czarnecką - pedagoga i działaczkę Tajnej Organizacji Nauczycielskiej,  Kazimierza Brodzińskieiego   - poetę, tłumacza, publicystę, prekursora romantyzmu, historyka i teoretyka literatury, estetę i krytyka literackiego i pedagoga, Jana Bielatowicza -żołnierza, poetę, prozaika, krytyka i bibliografa, harcerza Maurycego Jana  Godowskiego  pedagoga, działacza   oświatowego i wiceprezesa Towarzystwa Szkoły Ludowej, generała dywizji Władysława Aleksandra Langera  współzałożyciela  Polskiej Drużyny Strzeleckiej w Tarnowie, dowódcę obrony Lwowa oraz  harcmistrza Wincentego Muchę -  komendanta hufca, założyciela Szarych Szeregów w Mościcach ps. "Żmudziński", "Ponury", "Komar".

W okresie rozbiorowym, Tarnów  jako jeden z większych ośrodków miejskich w Galicji, był pod panowaniem Austro-Węgier. W czasie poprzedzającym wybuch pierwszej wojny światowej tarnowska młodzież chętnie włączała się w nurt działalności organizacji   takich jak: Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", Stowarzyszenie Abstynenckie "Eleusis" czy też Organizacja Młodzieży Niepodległościowej "Zarzewie". W latach 1910-1911 na podatny grunt tarnowski trafiła, spopularyzowana przez Andrzeja Małkowskiego we Lwowie, idea skautingu, co spowodowało tworzenie pierwszych drużyn skautowych. Tarnów był jednym z pierwszych ośrodków na Ziemiach Polskich, gdzie rodził sie nowy ruch  wychowawczy  - harcerstwo.

Andrzej Małkowski definiując specyfikę polskiego skautingu - harcerstwa   powiedział, że harcerstwo  to skauting + niepodległość.

Tarnowskie harcerstwo na przestrzeni ponad 100-letniej historii dawało świadectwo wierności powyższej definicji. Już w 1914 roku około 50-cio osobowa grupa młodzieży harcerskiej z Tarnowa dołączyła do tworzących się na krakowskich Oleandrach legionów Marszałka Piłsudskiego. Swoją chlubną kartę harcerski i harcerze tarnowskich drużyn ZHP zapisali w służbie na rzecz utrzymania zdobytej w 1918 roku niepodległości, jak chociażby w akcji plebiscytowej na Warmii i Mazurach, czy też w walkach na frontach wojny 1920 roku oraz w szeregach Powstania Śląskiego.

Okres II Rzeczypospolitej to dynamiczny rozwój hufców - zarówno żeńskiego harcerek jak i męskiego harcerzy. Prężnie rozwijało się  także nowe środowisko harcerzy w Mościcach, tworząc z czasem odrębny hufiec harcerzy.

Harcerze chętnie współdziałali ze stacjonującymi w tarnowskim garnizonie 16 pułkiem piechoty Ziemi Tarnowskiej oraz 5 pułkiem strzelców konnych. Wybuch II wojny światowej włączył tarnowskie harcerstwo do służby w tzw. Pogotowiu Harcerek i Pogotowiu Harcerzy.   ZHP nas  czas  mrocznych lat okupacji niemieckiej przyjęło   kryptonim "Szare Szeregi",  a "Wychowanie przez walkę" stało się zasadniczym nurtem działalności programowej harcerstwa czasów wojny.

Po zaprzysiężeniu  harcerki i harcerze  tarnowskiego oraz   mościckiego środowiska szaroszeregowego prowadzili pracę konspiracyjną w ramach Organizacji Orzeł Biały,  Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej. Swoją aktywność koncentrowali na tajnych kompletach, działalności wywiadowczej, dywersyjno-sabotażowej, drukowaniu i kolportowaniu prasy oraz ulotek,  łączności, produkcji materiałów wybuchowych i gromadzeniu broni oraz akcjach bojowych, które niestety  skończyły się, w kilku przypadkach ofiarą życia żołnierzy Grup Szturmowych Szarych Szeregów np. w Grabinach czy też w Białej.

W  ramach Operacji "Burza",  Tarnowski Inspektorat   AK zmobilizował   I Batalion "Barbara" 16pp AK, który od 6 sierpnia do 23 października 1944 r. prowadził regularne działania bojowe. W ramach tego batalionu funkcjonowała 4 kompania "Ewa" wystawiona przez placówkę "Monika" w Mościcach. Ok 80% kompanii stanowili żołnierze tarnowskich Szarych Szeregów. Oni również okupili  swoją  działalność partyzancką najwyższą ceną na Suchej Górze i pod Pławną.

Tarnowski Hufiec ZHP im. gen. Józefa Bema (e-mail: Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć. lub Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć. ) należytą czcią pielęgnuje  pamięć o chlubnych czynach przodków i wydarzeniach ważnych dla historii Ziemi Tarnowskiej.  Miejsca akcji, śmierci  oraz spoczynku żołnierzy Szarych Szeregów otoczone są stałą opieką. Drużyny tarnowskiego środowiska harcerskiego organizują  rocznicowe uroczystości patriotyczno-religijne. Harcerska Pamięć trwa i przekazywana jest kolejnym generacjom harcerek  i harcerzy.

19 Tarnowska Drużyna Starszoharcerska została powołana rozkazem Komendanta Hufca ZHP w Tarnowie w listopadzie 1984 roku. Najpierw jako drużyna próbna a następnie jako 19 Tarnowska Drużyna Starszoharcerska (19.TDSh) przy II Liceum Ogólnokształcącym im. hetmana Jana Tarnowskiego w Tarnowie. Drużyna ta od początku swojej działalności przyjęła specjalizację turystyczną. Jej aktywność została sprofilowana na turystykę rowerową - bez przesady można powiedzieć -  kolarską.  Ma to zapewne związek z pasją jej niepowtarzalnego drużynowego, harcmistrza Leszka Ignasika HR, legitymującego się uprawnieniami Przodownika Kolarskiej Odznaki Turystycznej PTTK. Harcerze tarnowskiej "Dziewiętnastki" zawsze na rowerach uczestniczyli i uczestniczą  w zlotach, rajdach,  polowych zbiórkach harcerzy starszych czy też letnich obozach.   Szczególne wartościowe i cieszące sie dużą popularnością są   konsekwentnie, niemal corocznie, organizowane letnie "Obozy Kolarskie".  Drużyna może się poszczycić  zorganizowaniem 24. takich obozów, w tym 3. wypraw międzynarodowych: "Bursztynowym Szlakiem" do Toskanii (Włochy), "Harcerski spacer do Pragi" (Czechy) oraz "Szlakiem pierwszych lwowskich skautów"(Ukraina).   Przez wiele lat drużyna  uczestniczyła w rajdach "Hart"  i "Kurhan", których program i trasy były nierozerwalnie związane  z upamiętnianiem szlaku i miejsc walk  I Batalionu "Barbara" 16pp AK. To coroczne obcowanie z historią   bez wątpienia miało wpływ na przyjęcie przez drużynę niebagatelnej misji.   We współpracy z żołnierzami batalionu AK "Barbara", ich rodzinami oraz mieszkańcami Jamnej (więcej o okupacyjnych losach Jamnej na stronie www.batalionakbarbara.pl), w dniu 29 września 1991r.

"Dziewiętnastka"  zorganizowała uroczystość poświęcenia  ziemi  jamniańskiej,  umieszczonej w ufundowanej przez siebie urnie. Urna z poświęcona ziemią  zastała przewieziona przez drużynę i żołnierzy AK  w Góry Świętokrzyskie  do Muzeum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie. Tam umieszczono ją w  Sanktuarium.

Kolejną inicjatywą podjętą przez 19.TDSh w   2009 roku,  przy  wsparciu przyjaciół ze środowisk harcerskich, było przygotowanie Krzyża Pamięci, który po uroczystym poświęceniu  podczas rocznicowych uroczystości jamnieńskiego boju w dniu 26 września 2010 r. został  ustawiony najpierw, w Dolinie Męczeństwa, w Jamnej. Konsekwentnie realizując swoje zamierzenie, 12 czerwca 2011 r., harcerze z "Dziewiętnastki", korzystając z serdecznej pomocy   Starostwa Powiatowego w Tarnowie  przewieźli i umieścili ten  Krzyż w Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie wśród ponad setki innych krzyży, przywiezionych z innych spacyfikowanych przez Niemców polskich wsi. Tym samym w sposób naturalny drużyna stała się kustoszem pamięci wydarzeń   z 1944 roku w Jamnej ale również i Krzyża "Wiecznej Warty", który jak podkreślają z dumą harcerze "Dziewiętnastki "(...) stoi w Michniowie, wśród setki innych krzyży, wraz  z naszą myślą, że nikt prócz nas nie będzie o nim pamiętał?"

Druhny i Druhowie z 19.TDSh kultywują pamięć   o harcerzach Mościckiego Hufca Szarych Szeregów, a szczególnie o żołnierzu AK - harcerzu podchorążym  Jerzym Wojnarskim ps. ?Szary?, który 18 czerwca 1944r. poległ w potyczce z Niemcami w Grabinach, zabezpieczając tam akcję zdobycia broni.  Od 1993 roku, w rocznicę tego wydarzenia harcerki i harcerze "Dziewiętnastki" organizują w tym miejscu   biwak, którego kulminacyjnym momentem jest polowa Msza Święta w intencji śp. podchorążego Wojnarskiego i całej szaroszeregowej braci.

W 1993 roku 19TDS zdobyła miano "Drużyny Wędrowniczej", włączając się w nurt działalności ruchu wędrowniczego. Aktywność  wędrowniczą potwierdzała nie tylko swoją obecnością na Ogólnopolskich Zlotach Drużyn Wędrowniczych, ale zwłaszcza poprzez realizację "Dewizy wędrowniczej". Po zmianach,  w systemie oświaty, od 2001 roku, drużyna   przeniosła aktywność na teren 11 gimnazjum im. Brandstaettera w Tarnowie, koncentrując się na pracy ze   starszoharcerską grupą wiekową.  Co istotne w drużynie nadal  funkcjonuje grupa młodzieży wędrowniczej.

Biorąc pod uwagę pasje historyczne, przekładające się na inicjowane zadania związane z działalnością I Batalionu "Barbara" 16 pp. AK , 19.TDSh podjęła decyzję o przystąpieniu do zdobywania imienia dla drużyny "Bohaterów z Jamnej". Tą decyzją harcerki i harcerze "Dziewiętnastki" chcieli uhonorować bohaterskich żołnierzy Batalionu "Barbara" walczących 25 września 1944 r. z niemieckim okupantem i bohaterstwo ludności cywilnej, udzielającej bezcennego wsparcia partyzantom. Harcerze chcieli też oddać hołd   tym mieszkańcom Jamnej, którzy zostali bestialsko przez Niemców zamordowani i tym którzy doświadczyli tragedii pacyfikacji.

Uroczystość nadania drużynie imienia "Bohaterów z Jamnej" miała miejsce 27 września 2009 roku  w kolejną rocznicę boju  na historycznym Wzgórzu 530.  Edukacja historyczna harcerzy trwała nadal. Oto, w dniu 20 września 2014r., na jamnieńskim wzgórzu  19. Drużynie Starszoharcerskiej im. "Bohaterów z Jamnej" został wręczony   Proporzec (na prawach sztandaru). Ten święty znak drużyny  poświęcił podczas uroczystości patriotycznych 15 czerwca 2014r,   Biskup  pomocniczy diecezji tarnowskiej ks. dr. Stanisław  Salaterski, w czasie polowej Mszy Świętej  w 70 rocznicę śmierci  żołnierza AK, harcerza Szarych Szeregów Druha Jerzego Wojnarskiego w Grabinach. Ceremoniał poświęcenia i wręczenia Proporca łączy symboliczną klamrą dwa najistotniejsze dla pracy formacyjno - wychowawczej 19.TDSh miejsca Grabiny i Jamną.

W uroczystościach, oprócz beneficjentów tych wydarzeń, brali udział żołnierze batalionu AK "Barbara", rodziny żołnierzy AK, władze Hufca ZHP w Tarnowie, seniorzy harcerscy oraz przyjaciele drużyny.

Należy także odnotować, że w 2011 roku dziewiętnastka jako jedyna drużyna harcerska z tarnowskiego Hufca ZHP zdobyła kolejno wszystkie trzy stopnie - brązowy, srebrny i złoty Odznaki Chorągwianej "Harcerska Rzeka Pokoleń".

Powodem do dumy  19.TDSh im. Bohaterów z Jamnej, jako jednej z pięciu drużyn  w Polsce, był fakt otrzymania w 2015 roku Nagrody Głównej w Ogólnopolskim Konkursie "Harcerska Pamięć". Celami konkursu było: podniesienie poziomu wiedzy dzieci i młodzieży o ważnych wydarzeniach    z historii oręża polskiego, rozwój postaw patriotycznych dzieci i młodzieży, przyczynienie się do ochrony miejsc pamięci narodowej, rozwój współpracy jednostek harcerskich ze środowiskami kombatanckimi, zwiększenie wśród dzieci i młodzieży szacunku do kombatantów oraz ich dokonań, zebranie i popularyzowanie dobrych praktyk, pomysłów a także dokonań środowisk harcerskich w zakresie wychowania patriotycznego i historycznego, ochrony Miejsc Pamięci Narodowej oraz współpracy z kombatantami.  Wręczenie nagród odbyło się 7 listopada 2015 r. w Warszawie.

Ostatnio Wzgórze 530 było znowu świadkiem bezprecedensowego wydarzenia dotyczącego "Dziewiętnastki". Harcmistrz  Leszek  Ignasik HR ps. "Yogi"  24 września 2016 roku,  w 72. rocznicę boju w Jamnej, po 32. latach przekazał pełnienie funkcji drużynowego 19 Tarnowskiej Drużyny Starszoharcerskiej im. "Bohaterów z Jamnej" samarytance Monice Łabędź.

"Yogi" w swoisty sposób wskazuje na drogowskaz dla pracy wychowawczej drużyny mówiąc,  iż: "Imię naszej drużyny - "Bohaterów z Jamnej" mówi nam, że nie ma sytuacji beznadziejnych, z każdej musi być jakieś wyjście.  Teoretycznie Batalion Barbara nie miał szans wyjścia z okrążenia,  jednak  wydostał  się praktycznie bez strat, by na innym odcinku podjąć dalej  walkę z niemieckim okupantem. Każde nasze spotkanie na Jamnej przynosi nam nowe wzruszenia i doświadczenia    oraz   jest silnym bodźcem do dalszej pracy, tym bardziej, że spotykamy się tu obrzędowo, na początku każdego roku szkolnego.

Warto   przytoczyć także wypowiedź przybocznej 19 TDSth, samarytanki Magdaleny Robak, która przedstawia bardzo budującą opinię  o patronie drużyny:  "Imię mojej drużyny -"Bohaterów z Jamnej"- jest dla mnie, oprócz oczywistego znaczenia historycznego, także inspiracją do dalszego działania, pracy nad sobą i rozwoju, nie tylko harcerskiego. Partyzanci Batalionu Barbara nieustannie przypominają mi, że jeśli nie traci się wiary, można tak wiele osiągnąć, jak  udowodnili  25 września 1944 roku."

Adres drużyny:

ZHP - Chorągiew Krakowska
Hufiec Tarnów / 19 TDSH
tel.: 508 228 859
e-mail. Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.
http://19tdsh.tarnow.zhp.pl

dr Krzysztof Sikora
Warszawa 07.12.2016r.