Demobilizacja I Batalionu Barbara 16ppAK.
W ramach akcji „Burza” w Tarnowskiem został zmobilizowany do działań bojowo – dywersyjnych 1 Batalion 16 p.p. AK „Barbara” pod dowództwem kpt. dypl. Eugeniusza Borowskiego ps. „Leliwa”. Mobilizacja „Barbary” wyznaczona została na 6 sierpnia 1944 roku w rejonie leśniczówki Podlesie Górne koło Machowej na wschód od Tarnowa, gdzie zameldowało się większość żołnierzy z poszczególnych placówek AK Tarnowskiego Inspektoratu. Inni żołnierze, drużyny i kompanie dołączały do batalionu już w czasie działań bojowych.
Skład batalionu stanowiły:
sztab i poczet dowódcy batalionu „Irena”, służba łączności, 1 Kompania „Wanda”, 2 Kompania „Grażyna”, 3 Kompania „Regina”, 4 Kompania „Ewa” (w znacznej części stanowili ją harcerze Szarych Szeregów z Mościc), 5 Kompania „Janina”, 6 Kompania Azerbejdżan „Aza” ( dołączyła do batalionu przed bojem w Jamnej).
Batalion w okresie trzymiesięcznych działań przeszedł szlak bojowy od Podlesia koło Machowej przez Świniogórę, Księże Podlesie, Dobrocin, Żurową, Ratówki, Rychwałd, Suchą Górę, po Jamną.
25 września 1944 roku na Jamnej batalion stoczył największy, regularny bój z kilkakrotnie większymi siłami hitlerowskimi. Po zaciekłej, całodziennej walce kapitan „Leliwa” w mistrzowski sposób, pod osłoną nocy przegrupował większą część batalionu w rejon Lichwina, Rychwałdu i lasów Dąbrówki Szczepanowskiej na nowe miejsca postoju. Pozostała część batalionu mniejszymi pododdziałami działała w innych wyznaczonych rejonach. Zgodnie z rozkazem przełożonych „Leliwa” podjął decyzję o częściowej demobilizacji. Zdecydował też o podzieleniu batalionu na mniejsze jednostki, którym łatwiej było prowadzić dalszą działalność dywersyjną w terenie nasyconym niemieckimi oddziałami przyfrontowymi. Konsekwencją tej decyzji było m.in. powierzenie 29 września 1944 roku por. Zdzisławowi Bossowskiemu, ps. „Kajetan” dowództwa nad plutonem 3 kompanii, który przyjął kryptonim „Regina II”. W Dąbrach 17 października 1944 roku, w nocy, w wyniku zdrady nastąpiła tragedia tego oddziału.
Leliwa dowodził pozostałym stanem osobowym. Ostatnią akcją batalionu dowodzoną przez kpt. Borowskiego była tzw. „Akcja Maślana” przeprowadzona 10 października 1944 roku na drodze w Lubince, której efektem było zniszczenie niemiecki transport samochodowego przewożącego żywność w tym dużą ilość masła. Batalion ciągle zmieniał miejsce postoju, gdyż Niemcy nie dawali za wygraną. 15 października 1944 roku w Pleśnej na odprawie „Leliwa” otrzymuje rozkaz całkowitej demobilizacji „Barbary” i zakończenia działań w ramach „Burzy” na Ziemi Tarnowskiej. Ostatecznie nastąpiło to 23 października 1944 roku w Lichwinie. Status samodzielnych plutonów dywersyjnych i rozkaz dalszych działań otrzymały plutony: ppor. Jana Gomoły ps. „Jawor” (działał w powiecie brzeskim i krakowskim do zakończenia wojny) i por. Zbigniewa Matuli ps. „Radomyśl”, który zdradziecko został rozbity w Słonej 31 października 1944 roku.
Trzymiesięczny szlak bojowy „Barbary” był znaczony licznymi działaniami bojowymi, zasadzkami oraz działalnością dywersyjną, co wiązało skutecznie duże siły niemieckie i było przyczyną dotkliwych strat hitlerowców na tyłach frontu, który od dłuższego czasu zatrzymał się na linii rz. Wisłoki. Stan batalionu na przestrzeni swojej działalności liczył od 500 do 700 ludzi. Działalność partyzantów krzepiła ducha i niosła nadzieję na rychły koniec wojny i wolną Polskę.
52 żołnierzy I Batalionu „Barbara”16pp AK oddało życie – poległo w walce lub zostało zamordowanych przez hitlerowców w więzieniu i obozie zagłady Gross – Rosen. Ofiarę, życia ponieśli również mieszkańcy miejscowości, gdzie kwaterowały oddziały partyzanckie, którzy równie odważnie i z poświęceniem wspierali żołnierzy 16 pp. Armii Krajowej, mając swój niekwestionowany współudział w walce o wolną i niepodległą Polskę.
Władze Powiatu Tarnowskiego, żołnierze AK, rodziny żołnierzy, lokalne społeczności oraz harcerze pielęgnują pamięć o czynach żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego i ludności cywilnej. Miejsca znaczone trudem, zdrowiem, krwią, ofiarą życia i bohaterskimi czynami żołnierzy 16 Pułku Piechoty Armii Krajowej i ludności cywilnej jest upamiętnia kwaterami cmentarnymi pomnikami, obeliskami oraz tablicami pamiątkowymi.
To powód do dumy, że synowie i córki Ziemi Tarnowskiej zapisali się w chlubnych kartach historii oręża polskiego.
65 rocznica zakończenia szlaku bojowego I Batalionu „Barbara” 16 pp. AK:
W dniu 17 października 2009 roku w Lichwinie, w zimowej scenerii odbyły się uroczystości patriotyczno- religijne poświęcone 65 rocznicy zakończenia szlaku bojowego I Batalionu „Barbara” 16 pp. AK, który prowadził działania partyzanckie w ramach Akcji „Burza” na Ziemi Tarnowskiej. W pobliżu miejsca, gdzie 23 października 1944 roku, po 79 dniach działań dywersyjno – bojowych dowódca batalionu kpt. Eugeniusz Borowski ps. „Leliwa”, po ostatniej Polowej Mszy Świętej, podczas żołnierskiego Apelu pożegnał się ze swoimi żołnierzami został odsłonięty obelisk wraz z tablicą pamiątkową o następującej treści:
W tym rejonie w dniu 23 października 1944 r. został rozformowany I Batalion „Barbara” 16 p.p. AK, który od 4 sierpnia 1944 r. pod dowództwem kpt. Eugeniusza Borowskiego ps. „Leliwa” prowadził w ramach Akcji „Burza” regularne partyzanckie działania dywersyjno – bojowe z hitlerowskim okupantem na Ziemi Tarnowskiej.
Chwała żołnierzom Batalionu „Barbara” !
Lichwin 23 października 2009 r.
W uroczystości udział wzięły poczty sztandarowe reprezentujące środowisko AK w Tarnowie, Związek Ochotniczej Straży Pożarnej, ZHP oraz szkół Gminy Pleśna. Byli również obecni żołnierze I Batalionu „Barbara” 16ppAK, rodziny żołnierzy batalionu, kombatanci, młodzież szkolna ze swoimi nauczycielami, mieszkańcy okolicznych miejscowości jak również przedstawiciele władz gminy Pleśna i Radłów, powiatu tarnowskiego, Wojewódzkiego Sejmiku Samorządowego, województwa małopolskiego, Wojska, Policji, Straży Granicznej. Kompanię Honorową wystawiła Komenda Miejska Policji w Tarnowie. Uczestników uroczystości powitał Starosta Tarnowski Mieczysław Kras oraz Wicewojewoda Małopolski dr Stanisław Sorys. Osłonięcia pomnika dokonali żołnierze Batalionu AK „Barbara” ppłk dr Jerzy Pertkiewicz ps. „Drzazga”, Szeligiewicz Tadeusz ps. „Żbik”, Szymanowski Zdzisław ps. „Mietek”, Wicewojewoda Małopolski, Starosta Tarnowski oraz Krzysztof Sikora Radca Generalny w Ministerstwie Obrony Narodowej. Poświęcenia Obelisku dokonał oraz rocznicową Mszę Świętą w kościele pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa odprawił ks. mgr Jan Kwarciński proboszcz lichwińskiej parafii. Końcowym akordem uroczystości było spotkanie z żołnierzy AK z uczniami i nauczycielami Szkoły Podstawowej im. M. Rataja w Lichwinie oraz mieszkańcami i przedstawicielami władz lokalnych i regionu. W czasie spotkania prelekcję historyczną związaną z działalnością I Batalionu „Barbara” 16pp AK wygłosił Krzysztof Sikora- autor książki pt. Walka i Pamięć. Wręczył on również Złoty Medal za Zasługi dala Obronności Kraju nadany przez Ministra Obrony Narodowej ppłk dr Jerzemu Pertkiewiczowi ps „Drzazga” żołnierzowi Batalionu oraz przekazał okolicznościowy list na ręce Tarnowskiego Starosty od Sekretarza Stanu w MON Pana Czesława Piątasa następującej treści:
„”Są w historii każdego narodu wydarzenia, których zapomnieć nie wolno. Dla nas, Polaków, zawsze takim pozostanie czyn zbrojny żołnierzy Armii Krajowej podczas Akcji „Burza”. Swoją chlubną kartę w tej największej operacji wojskowej Polskiego Państwa Podziemnego zapisali również synowie tej ziemi ” żołnierze 16 pułku piechoty Armii Krajowej. Śniąc wieczny sen o wolnej Polsce, podjęli Oni bohaterską walkę o honor Ojczyzny i godność Narodu Polskiego. Zapłacili za to cenę ogromną znacząc swymi mogiłami pola chwały na Ziemi Tarnowskiej w Wałkach, Rzepienniku Suchym i Rychwałdzie, Ryglicach, Lubince, na Suchej Górze, pod Pławną, w Jamnej, Dąbrach i Słonej.
Dziś wspominamy wojenną epopeję żołnierzy walecznego 16 pułku piechoty Armii Krajowej, związanego z tą Ziemią, dla których była ona matką i ostoją. Nie zapomnimy Waszej ofiary krwi i życia oddanego Ojczyźnie. Przekazujemy młodemu pokoleniu przesłanie, że z Waszej krwi powstała wolna i niepodległa Polska, która oddaje Wam najwyższy hołd i czci Waszą pamięć. Dziś w pełni możemy realizować Wasz testament zawierający się w haśle „Bóg, Honor, Ojczyzna”. Niech ta dewiza będzie drogowskazem naszej służby dla Rzeczypospolitej.
W imieniu Ministra Obrony Narodowej ” Pana Bogdana Klicha, swoim własnym i wszystkich żołnierzy Wojska Polskiego, składam hołd ofierze przelanej na tej Ziemi żołnierskiej krwi. Serdecznie dziękuję wszystkim, którzy przyczynili się do zorganizowania obchodów 65. rocznicy Akcji „Burza” ” zakończenia szlaku bojowego I batalionu „Barbara” 16 pp AK..”.
Wykonawcą miejsca pamięci oraz obelisku było Starostwo Tarnowskie i Nadleśnictwo Gromnik. Inicjatorami uroczystości oraz fundatorami tablicy pamiątkowej byli dr Stanisław Sorys i Krzysztof Sikora.
